Verhaalanalyse in de vorm van een mindmap
In deze lessenreeks gaan de leerlingen van 3 havo aan de slag met Mindomo. Met deze tool kunnen gebruikers een mindmap maken. Mindomo is in het bijzonder geschikt voor docenten en leerlingen, maar kan ook gebruikt worden door derden. Het is mogelijk in de mindmaps afbeeldingen, audio en video te gebruiken.
Afbeelding 1. Mindomo (z.j.).
De ICT-toepassing
Mindomo is een erg duidelijke tool. De gebruiker wordt stap voor stap meegenomen in het creëren van een mindmap. Het is mogelijk om de leerlingen (die eerst door de docent uitgenodigd worden) volgens een format te laten werken. Denk dan bijvoorbeeld aan een deels ingevulde mindmap die nog verder ingevuld moet worden of een mindmap volgens een bepaald thema dat al bepaald is door de docent. Hieronder een instructie van Mindomo. Deze is erg duidelijk, maar wel Engels gesproken. Een Nederlands uitleg vind je in deze screencast Mindomo van Mariëlle van Rijn (Van Rijn, 2015).
Tutorial Mindomo (Gartland, 2014)
Doel van de lessenreeks
Deze lessenreeks heeft eigenlijk twee lesdoelen:
- 'Na deze twee lessen kan de leerling de verhaalanalyse van een literair stuk onderbrengen in een mindmap.'
- 'Na deze twee lessen heeft de leerling ervaring opgedaan met een ICT-toepassing. De leerling kan in het bijzonder werken met Mindomo, maar heeft hopelijk ook wat zelfvertrouwen opgedaan, waardoor een opdracht met een andere ICT-toepassing sneller of makkelijker uitgevoerd zal worden.'
Alle leerlingen hebben het boek 'Het is de liefde die we niet begrijpen' van de Vlaamse schrijver Bart Moeyaert gelezen. De verhaalanalyse die ze hierbij gaan maken, heeft geen standaardvorm maar wordt in een mindmap geplaatst. De woordkaart of mindmap geeft leerlingen de gelegenheid hun gedachten rond een bepaald onderwerp te ordenen en met elkaar in verband te brengen. (Ebbens & Ettekoven, 2013)
Hieronder een afbeelding van de website van Mindomo. Hier is in een mindmap weergegeven waarom een docent mindmapping zou "moeten" gebruiken in de klas. Vooral de linkertak 'Synthesize and structuren information' en rechtsboven 'Improve students' creative and critical thinking skills' zijn van toepassing op deze lessenreeks.
Afbeelding 2. Mindomo (z.j.)
Aan het einde van de lessenreeks zijn de leerlingen in staat de aspecten van verhaalanalyse in een mindmap te plaatsen en zien zij dat de verschillende aspecten weliswaar losstaan van elkaar maar ook invloed uitoefenen op elkaar.
Stappenplan van de lessenreeks
Les 1 (50 minuten)
De leerlingen krijgen les in de mediatheek. Elke leerling kan plaatsnemen achter een eigen computer, want de opdracht is individueel. De leerlingen krijgen een stappenplan op papier. Hierop staat informatie over de website van Mindomo (link, instructie) en informatie over de opdracht zelf (de aspecten van verhaalanalyse, hoe ga je te werk?). De docent bespreekt samen met de leerlingen de opdracht. Op een whiteboard wordt kort een begin van een mindmap getekend, om de leerlingen die niet goed weten wat een mindmap is op weg te helpen. Hierna kunnen de leerlingen zelf aan de slag. De volgende onderdelen moeten in de mindmap komen: titelverklaring, personages, opbouw, spanning, tijd, ruimte, perspectief, thema en motieven, over de schrijver en eigen mening. De leerlingen moeten minstens één afbeelding, één audiofragment en één video gebruiken, ze mogen zelf beslissen hoe en waar in de mindmap ze deze aspecten inzetten. De leerlingen vullen in de mindmap bij hun 'eigen mening' beoordelingswoorden in en ondersteunen dit stukje van de mindmap met een audiofragment waarin ze hun beoordeling uitleggen.
Les 2 (50 minuten)
De leerlingen gaan verder met hun mindmap. De docent ziet erop toe dat de mindmaps compleet zijn en dat ze opgeslagen worden. In het geval dat een leerling al klaar is met de mindmap, mag hij of zij zelf verder met opdrachten voor het vak Nederlands. Leerlingen die niet klaar zijn aan het einde van de tweede les zullen hun mindmap thuis af moeten maken.
De rol van de docent
Zoals hierboven al beschreven is de rol van de docent bij deze lessenreeks in eerste instantie instruerend. De docent deelt de opdracht op papier uit, zodat de leerlingen mee kunnen lezen. Na het doornemen van de opdracht tekent de docent hardop denkend een begin van een mindmap op een whiteboard (modeling). Leerlingen kunnen vragen stellen over de opdracht en deze vragen worden nog klassikaal behandeld. In de instructie moet ook aandacht besteed worden aan het gebruik van internet. De leerlingen hebben volledige vrijheid om gebruik te maken van het internet. Dat betekent dat er bijvoorbeeld gechat kan worden. Aan de docent de taak om uit te leggen dat het sowieso niet de bedoeling is dat er aandacht is voor andere zaken dan de mindmap en dat er risico's bestaan op het web. De volgende drie zaken komen dan aan bod:
- Mocht je in contact komen met een andere webgebruiker: wees je bewust van de risico's. Stuur geen persoonlijke gegevens of foto's.
- Ook op websites of via mail kunnen mensen misbruik maken van je. Bijvoorbeeld door een mail te sturen met het logo van een bank, waardoor de lezer denkt dat het een officiële mail is. Geef nooit gebruikersnamen of wachtwoorden en sluit je browser af als je het niet vertrouwt.
- Wees kritisch op wat je leest. Iedereen kan een website maken en er zijn websites (zoals Wikipedia) waar iedereen informatie kan toevoegen. Als je ergens informatie hebt gevonden is het zaak dat je die informatie even checkt. Staat dezelfde informatie ook bij andere websites vermeld? Wordt verwezen naar boeken/kranten/andere websites enz.?
Voorbereiding van de lessen
Om de lessenreeks succesvol te laten verlopen moet natuurlijk allereerst een lokaal met computers beschikbaar zijn. De docent zal dit tijdig moeten regelen. Omdat dit een individuele opdracht is moeten er minstens zoveel computers als leerlingen zijn. Samenwerken is niet gewenst bij deze opdracht, omdat het gaat om persoonlijke beleving van het boek door de leerlingen. Het kan handig zijn een indeling te maken van plaatsen van leerlingen. Als docent weet je vaak vrij snel wanneer twee of meer leerlingen het té gezellig hebben om goed aan hun werk toe te komen. Een plattegrond kan dit probleem uit de weg helpen. Als in de mediatheek gewerkt wordt kan het handig zijn de opdracht aan de mediathecaris te geven of deze even van tevoren op de hoogte te stellen. Leerlingen hebben de vrijheid van internet nodig om gebruik te maken van Mindomo, maar ook om bijvoorbeeld Youtube en Google te kunnen gebruiken. Als deze websites normaal gesproken geblokkeerd zijn in de mediatheek, moet dat voor deze twee lessen even veranderd worden. Voor de instructie aan het begin van de eerste les is het belangrijk dat de docent een plekje in de ruimte heeft waar alle leerlingen hem of haar kunnen zien en horen. Daarnaast moet er een whiteboard (of schoolbord/Smartboard) aanwezig zijn.
Veiligheid op het web
Onder het kopje 'De rol van de docent' staat beschreven wat de taken zijn van de docent als het gaat om de waarborging van veiligheid van de leerlingen bij deze opdracht. Mindomo is een tool waarin de docent de leerlingen uitnodigt om deel te nemen aan de opdracht. Dit is dus in hoge mate veilig voor de leerlingen, omdat het gaat om een afgeschermde omgeving. Omdat de leerlingen in deze opdracht gebruik moeten maken van bronnen buiten de tool en bijvoorbeeld Youtube-filmpjes mogen gebruiken is het belangrijk te benadrukken dat er bij gebruik van internet altijd risico's zijn waar je je bewust van moet blijven. Deze lessenreeks is gemaakt voor leerlingen van 3 havo, zij zullen al veelvuldig gebruik maken van internet, maar je kunt als docent niet weten of zij op de hoogte zijn van de risico's. Daarom is het van belang dit in de instructie te benadrukken, ook al is het voor sommige leerlingen waarschijnlijk niet nodig.
Waarom ICT? En waarom Mindomo?
Veel mensen zullen een woordweb of mindmap vooral gebruiken om gedachten te ordenen of te brainstormen. Zij doen dit dan vaak met pen en papier. In deze lessenreeks is heel bewust gekozen voor het gebruik van ICT. Een eerste reden is dat leerlingen zo gedwongen worden hoofdzaken en bijzaken te onderscheiden. Ik krijg als docent regelmatig de meest mooie mindmaps ingeleverd. Het valt me op dat deze leerlingen vaak teveel op de vorm en te weinig op de inhoud zijn gefocust. De mindmap is dan eerder een prachtige tekening dan een geordend geheel. Op de computer wordt deze afleiding weggenomen en moeten leerlingen hun informatie centraal stellen. Een tweede reden is dat het tijdswinst en "ruimtewinst" oplevert. Leerlingen werken met de computer en hoeven zich dus niet druk te maken om bijvoorbeeld hun handschrift. Met "ruimtewinst" bedoel ik dat er meer informatie in een mindmap van Mindomo past dan in een handgeschreven mindmap. Zo kunnen leerlingen wat meer informatie kwijt in de mindmap. Mindomo vind ik de beste tool voor het maken van mindmaps omdat er voor de docent én voor de leerlingen veel mogelijkheden zijn. Ik kan me voorstellen dat als je eenmaal een start hebt gemaakt met Mindomo met een klas, je dit vaker en voor meerdere onderdelen van het vak gaat gebruiken. Het valt misschien op dat leerlingen best wel wat vrijheid hebben in deze opdracht. De onderdelen van de mindmap staan vast, maar de invulling ervan en waar ze bijvoorbeeld afbeeldingen, audio en video gebruiken is aan hun. Dat is bewust, omdat ik denk dat leerlingen met meer vrijheid (autonomie) een leuker proces en een beter eindproduct hebben. Geerts en Van Kralingen (2016) schrijven over deze manier van ondersteunen: Autonomie ondersteunende leraren weten wat hun leerlingen echt willen weten en wat hun drijfveren zijn. Ze bieden leerlingen voldoende ruimte voor eigen inbreng en laten hen experimenteren om zelf tot ontdekkingen te komen. De ruimte voor eigen inbreng en het zelf ontdekken raakt dan ook precies de kern van deze lessenreeks.
Literatuurlijst
Ebbens, S., & Ettekoven, S. (2013). Effectief leren. Groningen/Houten, Nederland: Noordhoff Uitgevers.
Gartland, K. (2014, 7 mei). Mindomo Demo 1 [Video]. Geraadpleegd op 2 juni 2017 van https://www.youtube.com/watch?v=Q6SVnms6D-w
Geerts, W., & Van Kralingen, R. (2016). Handboek voor leraren. Bussum, Nederland: Uitgeverij Coutinho.
Mindomo. (z.j.). Teaching with mind maps. [Illustratie]. Geraadpleegd op 3 juni 2017 van https://www.mindomo.com/nl/dashboard/home
Rijn, M. van. (2015, 9 oktober). Screencast Mindomo [Video]. Geraadpleegd op 2 juni 2017 van https://www.youtube.com/watch?v=fDmz29ImbRQ
Geen opmerkingen:
Een reactie posten